SANATTA BİÇİMCİLİK(FORMALISM)

Biçimcilik(formalism) imgeleri açıklayıp yorumlamamızı nasıl etkiler?

Biçim(form), estetikte içeriğe karşıt olan şeydir; bir estetik nesnenin duyularla algılanan görünüş şeklidir. 

Biçimcilik, içerik ya da anlatı yerine bir imgenin formuna veya görünümüne bakar. Bir sanat eserini oluşturan görsel unsurların eserin anlamı için temel olduğunu çünkü düşüncelerin, hislerin, bilginin veya bir sanat eserinin aktarmak isteyebileceği herhangi bir şeyin görsel unsurlar aracılığıyla aktarıldığını savunur. 

Bahsedilen bu görsel unsurlar çizgi, şekil, renk ve tonu içerir. Çizgi, şekil, renk ve ton bir araya gelerek kompozisyonu oluşturan ritim, denge ve motif gibi efektleri yaratır. Kompozisyon ise bir resim karşısında durduğumuzda gördüğümüz çizgiler, şekiller ve renklerin düzenidir. 

Biçimcilik konuyu(resimde nelerin anlatıldığını) göz ardı etmemizi veya en azından konuya biçimsel niteliklerden daha az önem vermemiz gerektiğini savunur. Biçimci yaklaşımlar bir sanat eserinin, ister tam bir soyutlama olsun ister bir temsil, görsel niteliklerini vurgular; örneğin bir tabloda konudan ziyade kompozisyon ve fırça darbelerine önem verir. Bir tablonun biçimsel unsurlarını incelemek olası anlamlarını veya önemini görmemize kesinlikle yardımcı olabilir. Ancak özellikle figüratif imgelerde kompozisyonun biçimsel incelemesini asıl konudan ayırmak güçtür. 

El Greco'nun "Christ Driving The Traders From The Temple" tablosunda ki konu dramatik bir konudur ve El Greco bunu farklı yollardan aktarır: 

• Figürlerin birçoğunun duruşu ve jestleri hareketi anlatır.

• Güçlü aydınlatma ve bunun sonucunda oluşan gölgeler teatral bir etki yaratır. 

• Canlı renkler daha koyu ve nötr renklerle bir tezat oluşturdukları için daha da çok vurgu kazanır ve dramayı zenginleştirir. 

Görüldüğü üzere El Greco konunun şiddetini aktarmak için çeşitli biçimsel araçlar kullanmıştır. Bir başka deyişle biçimsel karakteristikler keyfi değildir konuyla ilişkilidir ve resmin anlamını zenginleştirir. 

Bununla birlikte bir sanat eserine yalnızca biçimsel bir açıdan yaklaşmanın sınırlayıcı olabileceğini ve anlayışımızı kısıtlayabileceğini söyleyebiliriz. Bu nedenle sanat eserlerine ilişkin anlayışımızı ve beğenimizi eseri birçok farklı açıdan değerlendirerek zenginleştirebileceğimizi söyleyebiliriz. Biçimcilik bunlardan yalnızca biridir.  

Sanata biçimsel bir yaklaşımın getireceği olası sınırlamalar ve problemler

• Eleştirmenler sanat eserlerinin çeşitli yollardan değerlendirilebileceği ama bütünüyle sürece odaklanan her yaklaşımın diğer anlamları ve hatta sanatçının belirli amaç ya da niyetini dışlayacağı sonucuna ulaşmıştır.
• Biçimcilik imgeleri ilk planda onların ortaya çıkmasına neden olan bazı amaçlar ve motivasyonlardan ayırabilir ve bunu yaparken tarihsel olmadığı için anlayışımızı sınırlandırabilir.

Kaynak: Sanatı Anlamak, Graham Whitham, Grant Pooke