X-IŞINLARI, EĞRİ UZAM VE KÜBİZM

Nietzsche'nin düşüncelerinden etkilenenlerin başında öznelliğe doğru adım atmada kendilerini özgür hisseden kübist sanatçılar gelir. XX. yüzyılın geçmişin yadsınması üzerine kurgulanan sanatsal hareketlerine devrimsel ivme katan Kübizm,  düşünsel değişimlere verdiği yanıtla, yerleşik estetik tavrı da dönüşüme uğratır. Resme birden fazla bakış açısını ve çapraşık uzam ilişkilerini ithal eden Kübizm, sanat yapıtında dış dünyanın nesnel görüntüsünü bekleyen zihinleri şaşırtır. 

PARADİGMA VE PARADİGMA DEĞİŞİKLİĞİ

Paradigma

Belli bir zaman dilimi içinde bireylerin, bir grubun ya da topluluğun düşünme biçimi ve davranışlarını belirleyen dünya görüşü, bakış açısı ya da yargılama ölçütü sağlayan model olarak tanımlanabilir. Daha özel olarak da bilimde bilim adamının dünyaya bakışını belirleyen, ona fenomenleri açıklama imkanı veren model ya da ideal teori şeklinde açıklanabilir. Terime söz konusu teorik anlamını vererek, onu bilim felsefesine armağan eden kişi ünlü bilim felsefecisi Kuhn olmuştur. 

Thomas Samuel Kuhn (d. 18 Temmuz 1922 - ö. 17 Haziran 1996)

RESİMDE ROMANTİZM DÖNEMİ

18. Yüzyılda klasik geleneğin yetkinliğe götüren bir klavuz olduğu inancı yitirilmişti. Üslup konusunun giderek ön plana çıkması ve sanatın bir kendini açıklama sorunu olduğu yolundaki yeni görüş, sanatçının kendi içdürtüsünü bulmasını ve bunu sanatının konusuyla ve üslubuyla açıklamasını gündeme getirdi. Bu süreci Romantizm denilen dönem izler.

Romantizm, 1790’dan 1850’ye kadar edebiyat, sanat ve felsefede köklü değişikliklerin meydana geldiği bir dönemdir. Romantizm, insanın yaratma özgürlüğü önündeki her şeye karşı durur. "En  iyi kural, kuralsızlıktır." diyen romantikler, insanın duygularını ve düş gücünü hayata geçirmesinin gerekliliğini savunur. Kendisinden önceki klasizme bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Önce ön-romantizm dönemi denilen gelişmeler yaşanmıştır. Bu gelişmelerin en önemlisi, halkın beğenisinin klasizmin  görkemli, katı, soylu, idealize edilmiş ve yüce anlatım biçiminden, daha  yalın ve içten ve doğal anlatım biçimlerine kaymış olmasıydı. 

GELENEĞİN KIRILIŞINDA NIETZSCHE ETKİSİ

Geleneksel değerlerden kurtulmak için eski değerlerden kurtulmak gerektiğini ve yeninin ancak eskiyi öldürmekle yaşama olanağı bulacağını söyleyen Nietzsche’ye çağı içinde özellik kazandıran, geleceğe kalan düşünceleridir. Gelenekle ilgili düşünceleriyle Batı düşüncesinin kırılma noktasına gelmesinde etkili olmuştur. Ona göre gelenek insanı olduğu yerde durduran, gelişmesini, ilerlemesini önleyen bir olgudur. Tüm geleneklerin özünde geçmişi aktarma, dolayısıyla geleceği aydınlatıcı kaynaktan uzak olma söz konusudur.

SANATTA GELENEKTEN KOPUŞ

Maria Teresa Walter, Picasso, 1937

20. yüzyılın başında izlenimcilik, sembolizm, kübizm gibi akımlarla birlikte gerçeği olduğu gibi yansıtmaktan öteye geçmeyen gelenekten kopuş meydana gelir. Dış dünyanın birebir sunumunu (mimesis) terk eden sanatçılar nesnenin,  öznenin, toplumun ve sanatın kendisinin analizini yapmaya başlar; görünen gerçeğin arkasındakini aramaya yönelir. Peki, bu süreç ne olmuştu da başlamıştı?